Chopperen, depositie en kerven
Het ABC van natuurherstel
Wonen en ontspannen in een mooie, groene omgeving. Dat wil vrijwel iedereen. Noord-Holland is groen, maar de natuur staat wel onder druk. Onder andere door de uitstoot van schadelijke stoffen zijn er steeds minder planten- en diersoorten in Noord-Holland. Om die teruggang te stoppen maakt de provincie met allerlei partners de natuur sterker. Zo beschermen we al die planten en dieren, en hun leefgebieden. Wat doen we zoal? En waarom? Lees het in dit ABC: van chopperen tot kerven, van depositie tot revitaliseren.
A
Agrariër
Agrariërs mogen niet ontbreken in deze lijst. In het landelijk gebied komen veel plant- en diersoorten voor. De activiteiten van boeren hebben invloed op de natuur. Daarnaast werkt de provincie ook veel samen met agrariërs om de natuur te beheren en te herstellen. Samenwerkingspartners zijn bijvoorbeeld agrarische collectieven zoals Water, Land en Dijken.
E
Ecologie
Het onderzoeken van de wisselwerking tussen levende organismen onderling en hun (directe) omgeving. Deze kennis is essentieel om de biodiversiteit te herstellen.
F
Faunabeheer
Om de natuur - zowel planten als dieren - te beschermen, moet de provincie soms ingrijpen. Op Texel worden bijvoorbeeld verwilderde katten gevangen in de duinen. Ze bedreigen daar verschillende vogelsoorten. Vooral vogels die op de grond broeden zoals de tapuit, dwergstern en de lepelaar. Ook amfibieën, kikkers en hagedissen zijn niet veilig voor de katten zonder eigenaar. De katten worden opgevangen in bijvoorbeeld een zwerfkattenopvang.
H
Hydrologie
De provincie verbetert niet alleen de kwaliteit van de natuur op het land, we nemen ook hydrologisch maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Zo worden bijvoorbeeld sloten uitgebaggerd. Gebeurt dat niet, dan kan de kwaliteit van het water slecht blijven. Een hydroloog bekijkt hoe de kwaliteit verbeterd kan worden en hoe droogte of wateroverlast wordt voorkomen. Ook worden defosfateringsinstallaties aangelegd om fosfor uit het water te halen. Fosfor komt in een natuurgebied terecht via water uit andere gebieden. Dit wordt in droge perioden het gebied ingelaten om te voorkomen dat het waterpeil te laag wordt. Door fosfor uit het water te halen, groeien er minder algen en verbetert de waterkwaliteit.
J
Japanse duizendknoop
Invasieve exoten zijn een probleem in de natuur. Het zijn dieren en planten die hier niet oorspronkelijk voorkomen. Ze zijn ooit, zoals de Japanse duizendknoop, hierheen gehaald als sierplant. De plant blijkt in de natuur een woekeraar en een overlever en is lastig uit te roeien. De wortels kunnen schade opleveren aan dijken en funderingen. Er zijn ook dierlijke invasieve exoten. Dieren die hier niet van nature voorkomen, hebben ook geen natuurlijke vijanden. Soms verjagen ze inheemse soorten. Zo verdrijft de grijze eekhoorn de inheemse rode eekhoorn. Ook brengen ze de voedselketen uit balans.
M
Moerasvogels
Vogels zoals de roerdomp, snor en grote karekiet. Zoals de naam zegt leven deze vogels in moerasgebieden met veel riet en water, zoals het Naardermeer. Omdat moerasvogels in het riet broeden is het belangrijk dat er voldoende riet aanwezig is. Om het jonge riet te beschermen tegen ganzen die het opvreten, plaatst de provincie zogenoemde ganzenrasters, zodat er nieuwe rietkragen groeien. Wil je meer weten?
O
Overwoekering
Sommige planten groeien ongecontroleerd hard en verdringen zo andere planten. Dit bedreigt de biodiversiteit. Bepaalde planten groeien hard vanwege stikstofneerslag, zoals bramen en brandnetels. Andere (water)planten groeien hard omdat ze geen natuurlijke vijanden hebben, zoals de Japanse duizendknoop, de Amerikaanse vogelkers of watercrassula. Wil je meer weten over overwoekering?
P
Programma Natuur
Noord-Holland steekt veel geld in het herstel van natuur. Dit valt onder het Programma Natuur. De provincie is trots op de unieke natuur die in Noord-Holland te vinden is. De natuur heeft hulp nodig om uniek te blijven. Als we niets doen, verdwijnen bijzondere planten en dieren.
R
Revitaliseren
Noord-Holland kent mooie bosgebieden. Bij de aanleg van sommige bossen is niet genoeg rekening gehouden met biodiversiteit. Er zijn bomen geplant die er niet thuishoren of er is weinig verschil in soorten bomen. Daarom wordt er bij natuurherstel ook gekeken naar het revitaliseren van bos. Hierbij wordt beter gekeken naar het geheel, hoe maak je een bos gezond? Daarvoor worden bomen verwijderd of andere bomen geplant. Het gaat er soms creatief aan toe.
T
Terreinbeheerders
De provincie werkt samen met terreinbeheerders en vele andere partners. Deze partners zijn veel in hun gebied en hebben kennis of specifieke middelen in huis om de natuur te laten opbloeien. Denk bijvoorbeeld aan de water- en recreatieschappen, agrarisch collectief Water, Land & Dijken, Staatsbosbeheer, PWN, Natuurmonumenten en Landschap Noord-Holland. Zij voeren de meeste herstelwerkzaamheden uit en zijn de oren en ogen in het gebied.
V
Veengebieden
Veel Natura2000-gebieden in Noord-Holland zijn veenplassen of veenweidegebieden. Hier komen planten en dieren voor die landelijk en Europees zeldzaam zijn. Veengebieden spelen ook een rol in het voorkomen van klimaatverandering, omdat er veel CO₂ in het veen ligt opgeslagen. Door het waterpeil te verhogen, kan het veen herstellen en wordt voorkomen dat het veen oxideert en dat de CO₂ vrijkomt. De provincie heeft de verantwoordelijkheid de veengebieden goed te beschermen en te herstellen.
X
XTC
Dumpingen van drugsafval in de natuur vormen een bedreiging voor de natuurwaarden. Niet alleen kunnen ze een gebied ernstig verontreinigen, de kosten om het op te ruimen zijn hoog.
Y
YouTube
Bekijk op YouTube onze volledige serie over natuurherstel. In een aantal korte video's kun je zien op welke manieren de provincie met haar partners in natuurgebieden aan de slag is met natuurherstel.
B
Biodiversiteit
De variatie van alle levende organismen, groot en (heel) klein. Denk aan planten, zoogdieren, insecten, algen, schimmels en bacteriën.
C
Chopperen
Een vorm van ‘diep maaien’. De planten en bovenste humuslaag worden weggemaaid. Deze laag bevat namelijk veel ongewenste voedingsstoffen en stikstof. De weggemaaide planten en grond worden afgevoerd. Op deze manier kan de begroeiing zich vanaf een vrijwel kale bodem opnieuw ontwikkelen. Chopperen heeft ook nadelen, zoals bodemverstoring. Daarom wordt het vaak kleinschalig en niet overal toegepast.
D
Depositie
Depositie betekent neerslag, het neerkomen van (vloeibare) stoffen op de grond. De natuur heeft op dit moment vooral te lijden onder de neerslag van stikstof. Stikstof (N₂) is een kleur- en reukloos gas dat overal om ons heen is. Ongeveer 78% van alle lucht bestaat uit stikstof. Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu. Maar er zijn ook verbindingen van stikstof in de lucht die dat wel kunnen zijn. Zoals stikstofoxiden (NOₓ) en ammoniak (NH₃). Die komen vooral in de lucht terecht door uitlaatgassen van het verkeer, de landbouw en de uitstoot van industrie. Stikstof zorgt ervoor dat sommige planten, zoals brandnetels en bramen, snel groeien. Als er te veel van deze planten groeien, verdrukken ze andere planten. Omdat de stikstofneerslag al langer aanhoudt, leidt dat tot verzuring en vermesting van de natuur. Als gevolg daarvan neemt de biodiversiteit af.
G
Gemaal
Met een gemaal kan water weggepompt worden. Dit kan helpen bij het herstel van natuur. Zo wordt een gemaal aangelegd om te voorkomen dat slecht water de Ankeveense plassen instroomt. Zo wordt het water weer helder en kunnen waterplanten zoals kranswieren en vissoorten als de snoek terugkeren in de plassen.
I
Insecten
Bloemen, planten en bomen zijn afhankelijk van insecten en dieren die in en op de bodem leven. Insecten zorgen voor de bestuiving van bloemen en gewassen. Zonder insecten geen fruit en groenten. Ook zijn ze de opruimers in de natuur en onderdeel van de voedselketen van andere dieren.
K
Kerven
Een kerf is een inkeping in de eerste duinenrij. Op die manier kan zand met de wind de duinen in waaien en wordt het duin dynamisch. Zand bevat veel kalk, dat is goed voor de planten in het duin en het gaat verzuring door stikstof tegen. Ook groeit het duin door het extra zand mee met de zeespiegelstijging. Zo wordt Noord-Holland beter beschermd tegen overstroming. Meer weten?
L
LESA
Een Landschaps Ecologische Systeem-Analyse is vaak de basis voor het nemen van goede maatregelen. Hierin wordt onderzocht hoe water, bodem en begroeiing met elkaar samenhangen. Met behulp van deze inzichten kun je beter maatregelen formuleren en is de kans op succes van deze maatregelen ook groter.
N
Natura2000
Europa heeft richtlijnen opgesteld voor de bescherming van de natuur. De bescherming van gebieden van Europees belang valt onder Natura2000. Noord-Holland telt 19 Natura2000-gebieden, waarvan er 12 stikstofgevoelige natuur bevatten. De meeste natuurherstelmaatregelen zijn gericht op verbetering van de omstandigheden in deze gebieden. Dit zijn de duingebieden, veenweidegebieden in Laag-Holland en de veenplassen in de Vechtstreek.
Q
Quickscan
Quickscan: Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in 2020 een quickscan gedaan om te zien of extra investeren in natuurherstel effect heeft. De uitkomst was dat extra investeringen kunnen zorgen voor meer leefgebieden en soorten waar het goed mee gaat in 2030 in Nederland. Investeren in natuurherstel levert dus wat op, blijkt uit deze quickscan.
S
Schapen
In de duinen groeien veel soorten grassen en lage beplanting zoals struiken. Door de stikstofbelasting groeien ze extra hard. Daardoor groeit het gebied dicht en dreigt het open duin te verdwijnen. Door het heuvelachtige landschap en het vele zand is maaien niet altijd mogelijk. Daarom worden herders ingezet. Zij trekken met hun kudde schapen door de natuurgebieden om de duinen te begrazen en de biodiversiteit te vergroten. Hoe?
U
Uniek
Noord-Holland kent bijzondere natuur. In de Natura2000-gebieden komen veel unieke plant- en grondsoorten voor. Denk aan trilveen of groenknolorchis, de Noordse woelmuis en de meervleermuis. Soorten die beschermd moeten worden. Dat gebeurt door de leefomgeving te herstellen.
W
Waterkwaliteit
De kwaliteit van het water is een belangrijke factor in de kwaliteit van de natuur. Als er goed water is, dan zorgt dat direct voor meer divers leven in het water. Zowel waterplanten, als vissen en dieren. Ook is een goede waterkwaliteit belangrijk om allerlei vormen moeras te ontwikkelen. Veel natuurgebieden in Noord-Holland zijn waterrijk, maar de kwaliteit van het water is niet optimaal. De waterkwaliteit in die gebieden wordt bijvoorbeeld sterk beïnvloed door mest die in de landbouw wordt gebruikt.
Z
Zuurgraad
De zuurgraad van de bodem bepaalt in grote mate welke vegetatie er kan voorkomen. De zuurgraad in de bodem wordt uitgedrukt in pH. Op sommige locaties zorgt kalk in de bodem voor een hogere pH, bijvoorbeeld op plekken met kwel (grondwater) of in duinen door kalkrijk zand. Wanneer er te veel stikstofdepositie is, lost kalk langzaam op, waardoor de pH lager wordt en er verzuring optreedt. Om verzuring tegen te gaan worden kerven gegraven en kwelstromen hersteld. Wist je dat we schelpen gebruiken om de zuurgraad te neutraliseren?
Agrariër
Agrariërs mogen niet ontbreken in deze lijst. In het landelijk gebied komen veel plant- en diersoorten voor. De activiteiten van boeren hebben invloed op de natuur. Daarnaast werkt de provincie ook veel samen met agrariërs om de natuur te beheren en te herstellen. Samenwerkingspartners zijn bijvoorbeeld agrarische collectieven zoals Water, Land en Dijken.
Biodiversiteit
De variatie van alle levende organismen, groot en (heel) klein. Denk aan planten, zoogdieren, insecten, algen, schimmels en bacteriën.
Chopperen
Een vorm van ‘diep maaien’. De planten en bovenste humuslaag worden weggemaaid. Deze laag bevat namelijk veel ongewenste voedingsstoffen en stikstof. De weggemaaide planten en grond worden afgevoerd. Op deze manier kan de begroeiing zich vanaf een vrijwel kale bodem opnieuw ontwikkelen. Chopperen heeft ook nadelen, zoals bodemverstoring. Daarom wordt het vaak kleinschalig en niet overal toegepast.
Depositie
Depositie betekent neerslag, het neerkomen van (vloeibare) stoffen op de grond. De natuur heeft op dit moment vooral te lijden onder de neerslag van stikstof. Stikstof (N₂) is een kleur- en reukloos gas dat overal om ons heen is. Ongeveer 78% van alle lucht bestaat uit stikstof. Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu. Maar er zijn ook verbindingen van stikstof in de lucht die dat wel kunnen zijn. Zoals stikstofoxiden (NOₓ) en ammoniak (NH₃). Die komen vooral in de lucht terecht door uitlaatgassen van het verkeer, de landbouw en de uitstoot van industrie. Stikstof zorgt ervoor dat sommige planten, zoals brandnetels en bramen, snel groeien. Als er te veel van deze planten groeien, verdrukken ze andere planten. Omdat de stikstofneerslag al langer aanhoudt, leidt dat tot verzuring en vermesting van de natuur. Als gevolg daarvan neemt de biodiversiteit af.
Ecologie
Het onderzoeken van de wisselwerking tussen levende organismen onderling en hun (directe) omgeving. Deze kennis is essentieel om de biodiversiteit te herstellen.
Faunabeheer
Om de natuur - zowel planten als dieren - te beschermen, moet de provincie soms ingrijpen. Op Texel worden bijvoorbeeld verwilderde katten gevangen in de duinen. Ze bedreigen daar verschillende vogelsoorten. Vooral vogels die op de grond broeden zoals de tapuit, dwergstern en de lepelaar. Ook amfibieën, kikkers en hagedissen zijn niet veilig voor de katten zonder eigenaar. De katten worden opgevangen in bijvoorbeeld een zwerfkattenopvang.
Gemaal
Met een gemaal kan water weggepompt worden. Dit kan helpen bij het herstel van natuur. Zo wordt een gemaal aangelegd om te voorkomen dat slecht water de Ankeveense plassen instroomt. Zo wordt het water weer helder en kunnen waterplanten zoals kranswieren en vissoorten als de snoek terugkeren in de plassen. Hoe zie je in deze video.
Hydrologie
De provincie verbetert niet alleen de kwaliteit van de natuur op het land, we nemen ook hydrologisch maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Zo worden bijvoorbeeld sloten uitgebaggerd. Gebeurt dat niet, dan kan de kwaliteit van het water slecht blijven. Een hydroloog bekijkt hoe de kwaliteit verbeterd kan worden en hoe droogte of wateroverlast wordt voorkomen. Ook worden defosfateringsinstallaties aangelegd om fosfor uit het water te halen. Fosfor komt in een natuurgebied terecht via water uit andere gebieden. Dit wordt in droge perioden het gebied ingelaten om te voorkomen dat het waterpeil te laag wordt. Door fosfor uit het water te halen, groeien er minder algen en verbetert de waterkwaliteit.
Insecten
Bloemen, planten en bomen zijn afhankelijk van insecten en dieren die in en op de bodem leven. Insecten zorgen voor de bestuiving van bloemen en gewassen. Zonder insecten geen fruit en groenten. Ook zijn ze de opruimers in de natuur en onderdeel van de voedselketen van andere dieren.
Japanse duizendknoop
Invasieve exoten zijn een probleem in de natuur. Het zijn dieren en planten die hier niet oorspronkelijk voorkomen. Ze zijn ooit, zoals de Japanse duizendknoop, hierheen gehaald als sierplant. De plant blijkt in de natuur een woekeraar en een overlever en is lastig uit te roeien. De wortels kunnen schade opleveren aan dijken en funderingen. Er zijn ook dierlijke invasieve exoten. Dieren die hier niet van nature voorkomen, hebben ook geen natuurlijke vijanden. Soms verjagen ze inheemse soorten. Zo verdrijft de grijze eekhoorn de inheemse rode eekhoorn. Ook brengen ze de voedselketen uit balans.
Kerven
Een kerf is een inkeping in de eerste duinenrij. Op die manier kan zand met de wind de duinen in waaien en wordt het duin dynamisch. Zand bevat veel kalk, dat is goed voor de planten in het duin en het gaat verzuring door stikstof tegen. Ook groeit het duin door het extra zand mee met de zeespiegelstijging. Zo wordt Noord-Holland beter beschermd tegen overstroming. Meer weten? Hoe zie je in deze video.
LESA
Een Landschaps Ecologische Systeem-Analyse is vaak de basis voor het nemen van goede maatregelen. Hierin wordt onderzocht hoe water, bodem en begroeiing met elkaar samenhangen. Met behulp van deze inzichten kun je beter maatregelen formuleren en is de kans op succes van deze maatregelen ook groter.
Moerasvogels
Vogels zoals de roerdomp, snor en grote karekiet. Zoals de naam zegt leven deze vogels in moerasgebieden met veel riet en water, zoals het Naardermeer. Omdat moerasvogels in het riet broeden is het belangrijk dat er voldoende riet aanwezig is. Om het jonge riet te beschermen tegen ganzen die het opvreten, plaatst de provincie zogenoemde ganzenrasters, zodat er nieuwe rietkragen groeien. Wil je meer weten? Hoe zie je in deze video.
Natura2000
Europa heeft richtlijnen opgesteld voor de bescherming van de natuur. De bescherming van gebieden van Europees belang valt onder Natura2000. Noord-Holland telt 19 Natura2000-gebieden, waarvan er 12 stikstofgevoelige natuur bevatten. De meeste natuurherstelmaatregelen zijn gericht op verbetering van de omstandigheden in deze gebieden. Dit zijn de duingebieden, veenweidegebieden in Laag-Holland en de veenplassen in de Vechtstreek.
Overwoekering
Sommige planten groeien ongecontroleerd hard en verdringen zo andere planten. Dit bedreigt de biodiversiteit. Bepaalde planten groeien hard vanwege stikstofneerslag, zoals bramen en brandnetels. Andere (water)planten groeien hard omdat ze geen natuurlijke vijanden hebben, zoals de Japanse duizendknoop, de Amerikaanse vogelkers of watercrassula. Wil je meer weten over overwoekering? Hoe zie je in deze video.
Programma Natuur
Noord-Holland steekt veel geld in het herstel van natuur. Dit valt onder het Programma Natuur. De provincie is trots op de unieke natuur die in Noord-Holland te vinden is. De natuur heeft hulp nodig om uniek te blijven. Als we niets doen, verdwijnen bijzondere planten en dieren.
Quickscan
Quickscan: Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in 2020 een quickscan gedaan om te zien of extra investeren in natuurherstel effect heeft. De uitkomst was dat extra investeringen kunnen zorgen voor meer leefgebieden en soorten waar het goed mee gaat in 2030 in Nederland. Investeren in natuurherstel levert dus wat op, blijkt uit deze quickscan.
Revitaliseren
Noord-Holland kent mooie bosgebieden. Bij de aanleg van sommige bossen is niet genoeg rekening gehouden met biodiversiteit. Er zijn bomen geplant die er niet thuishoren of er is weinig verschil in soorten bomen. Daarom wordt er bij natuurherstel ook gekeken naar het revitaliseren van bos. Hierbij wordt beter gekeken naar het geheel, hoe maak je een bos gezond? Daarvoor worden bomen verwijderd of andere bomen geplant. Het gaat er soms creatief aan toe.
Schapen
In de duinen groeien veel soorten grassen en lage beplanting zoals struiken. Door de stikstofbelasting groeien ze extra hard. Daardoor groeit het gebied dicht en dreigt het open duin te verdwijnen. Door het heuvelachtige landschap en het vele zand is maaien niet altijd mogelijk. Daarom worden herders ingezet. Zij trekken met hun kudde schapen door de natuurgebieden om de duinen te begrazen en de biodiversiteit te vergroten. Hoe zie je in deze video.
Terreinbeheerders
De provincie werkt samen met terreinbeheerders en vele andere partners. Deze partners zijn veel in hun gebied en hebben kennis of specifieke middelen in huis om de natuur te laten opbloeien. Denk bijvoorbeeld aan de water- en recreatieschappen, agrarisch collectief Water, Land & Dijken, Staatsbosbeheer, PWN, Natuurmonumenten en Landschap Noord-Holland. Zij voeren de meeste herstelwerkzaamheden uit en zijn de oren en ogen in het gebied.
Uniek
Noord-Holland kent bijzondere natuur. In de Natura2000-gebieden komen veel unieke plant- en grondsoorten voor. Denk aan trilveen of groenknolorchis, de Noordse woelmuis en de meervleermuis. Soorten die beschermd moeten worden. Dat gebeurt door de leefomgeving te herstellen.
Veengebieden
Veel Natura2000-gebieden in Noord-Holland zijn veenplassen of veenweidegebieden. Hier komen planten en dieren voor die landelijk en Europees zeldzaam zijn. Veengebieden spelen ook een rol in het voorkomen van klimaatverandering, omdat er veel CO₂ in het veen ligt opgeslagen. Door het waterpeil te verhogen, kan het veen herstellen en wordt voorkomen dat het veen oxideert en dat de CO₂ vrijkomt. De provincie heeft de verantwoordelijkheid de veengebieden goed te beschermen en te herstellen.
Waterkwaliteit
De kwaliteit van het water is een belangrijke factor in de kwaliteit van de natuur. Als er goed water is, dan zorgt dat direct voor meer divers leven in het water. Zowel waterplanten, als vissen en dieren. Ook is een goede waterkwaliteit belangrijk om allerlei vormen moeras te ontwikkelen. Veel natuurgebieden in Noord-Holland zijn waterrijk, maar de kwaliteit van het water is niet optimaal. De waterkwaliteit in die gebieden wordt bijvoorbeeld sterk beïnvloed door mest die in de landbouw wordt gebruikt.
XTC
Dumpingen van drugsafval in de natuur vormen een bedreiging voor de natuurwaarden. Niet alleen kunnen ze een gebied ernstig verontreinigen, de kosten om het op te ruimen zijn hoog.
YouTube
Bekijk op YouTube onze volledige serie over natuurherstel. In een aantal korte video's kun je zien op welke manieren de provincie met haar partners in natuurgebieden aan de slag is met natuurherstel.
Zuurgraad
De zuurgraad van de bodem bepaalt in grote mate welke vegetatie er kan voorkomen. De zuurgraad in de bodem wordt uitgedrukt in pH. Op sommige locaties zorgt kalk in de bodem voor een hogere pH, bijvoorbeeld op plekken met kwel (grondwater) of in duinen door kalkrijk zand. Wanneer er te veel stikstofdepositie is, lost kalk langzaam op, waardoor de pH lager wordt en er verzuring optreedt. Om verzuring tegen te gaan worden kerven gegraven en kwelstromen hersteld. Wist je dat we schelpen gebruiken om de zuurgraad te neutraliseren? Hoe zie je in deze video.