6 vragen over bomenkap
Het kappen van bomen leidt vaak tot discussie. Ook in Noord-Holland worden regelmatig bomen weggehaald langs wegen of in natuurgebieden. Waarom is het kappen van bomen soms nodig? Zijn er andere oplossingen mogelijk? En worden er altijd nieuwe bomen teruggeplaatst? &Holland geeft uitleg.
1. Wanneer worden bomen langs de weg gekapt?
Meestal als ze oud of ziek zijn. Er zijn verschillende ziekten die bomen aantasten, zoals essentaksterfte, esdoornziekte en iepenziekte. Vooral de iepenziekte is zeer besmettelijk. Deze ziekte wordt veroorzaakt door een schimmel die door kevers of via de wortels wordt verspreid. Je kunt een zieke boom herkennen aan vergeelde bladeren aan de takken in de kroon. Uiteindelijk wordt de kroon of delen daarvan bruin, krullen de bladeren op en sterven af. Een besmette boom kan makkelijk andere bomen infecteren via de lucht en wortels. Daarom wordt een zieke boom zo snel mogelijk weggehaald om verspreiding tegen te gaan. Zieke bomen langs provinciale wegen kunnen gevaarlijk zijn voor het verkeer. De takken van een boom die is aangetast met bijvoorbeeld zwavelzwam of de wilgenhoutrups kunnen makkelijker breken en op de weg of langsrijdende auto’s of fietsers vallen.
Ook bomen die ernstig beschadigd zijn door stormen kunnen omvallen en worden verwijderd. In andere gevallen, zoals langs de Provincialeweg N241 tussen Schagen en Verlaat, zijn bomen in het verleden verkeerd aangeplant. Bijvoorbeeld in te kleine plantgaten of op de onderstam van een andere boom. Hierdoor hebben de wortels niet genoeg ruimte om gezond te groeien en krijgen deze bomen een groeiachterstand. Tot slot worden bomen soms gekapt om ruimte te maken voor het aanleggen, onderhouden of verbreden van wegen.
2. Hoe wordt besloten of een boom moet worden gekapt?
Langs de provinciale wegen in Noord-Holland staan ongeveer 30.000 geregistreerde bomen. Deze worden elke 4 jaar door gecertificeerde bomenexperts nagekeken op breuken, ziektes en plagen. Heeft een boom lichte beschadigingen, zoals een paar dode takken die gesnoeid moeten worden? Dan is dat een zogeheten attentieboom. Deze bomen vormen geen direct gevaar voor de omgeving en hoeven niet direct gekapt te worden. Wel worden attentiebomen vaker gecontroleerd, ongeveer eens in de 2 jaar.
Bomen met zichtbare scheuren in de stam of stamvoet of snel afstervende delen krijgen het label ‘risicoboom’ en worden elk jaar gecheckt. Kan een boom niet meer genezen en staat deze te dicht langs een weg? Dan loopt het wegverkeer mogelijk gevaar en kan worden besloten om de boom te kappen.
3. Worden zieke bomen altijd gekapt?
Het kappen van een boom gebeurt eigenlijk alleen als er geen andere oplossing mogelijk is. Een boom met iepenziekte wordt helaas nooit meer beter, maar net als mensen hebben bomen wel het vermogen om te herstellen. Dit gebeurt vooral als de boom in een gezonde bodem staat, met voldoende ruimte voor de wortels. Daarom wordt bij zieke bomen de grond vaak iets ‘losser’ gemaakt. Hierdoor kunnen de wortels het grondwater makkelijker bereiken en beter doorgroeien. Het plaatsen van regenwormen kan ook een handje helpen. Wormen breken obstakels in de grond op natuurlijke wijze af en zorgen zo dat bomen beter kunnen wortelen en voedingsstoffen opnemen. Hierdoor zijn de bomen beter bestand tegen ziektes en droogte.
Ook de locatie van een boom speelt een grote rol in de beslissing om wel of niet te kappen. Staat een boom op voldoende afstand van een weg of fietspad en is er geen besmettingsgevaar? Dan laten de provincie en terreinbeheerders het natuurlijke proces het liefst op zijn beloop. Oude, aftakelende bomen worden namelijk door vleermuizen, insecten en andere dieren gebruikt als schuilplaats en zijn dus belangrijk voor de biodiversiteit. Deze bomen worden sinds een paar jaar ook wel ‘veteraanbomen’ genoemd.
4. Mag een boom zomaar worden gekapt?
Voor het omhakken of rooien van bossen of bomenrijen is altijd een vergunning nodig. Het gaat dan om een groep bomen of struiken buiten de bebouwde kom met een oppervlakte van minimaal 1.000 vierkante meter of 1 of meer rijen van minimaal 21 bomen. In de vergunningaanvraag moet dan goed worden uitgelegd waarom het weghalen van bomen nodig is en wat er wordt gedaan om zo min mogelijk bomen te kappen.
Wordt er toestemming gegeven? Dan ben je meestal verplicht om evenveel nieuwe bomen terug te planten; het liefst zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke plek. Voor het kappen in natuurgebieden is daarnaast eerst ecologisch onderzoek nodig. De Omgevingsdienst beoordeelt of bij besluiten en plannen voldoende rekening wordt gehouden met het gezond maken en houden van beschermde natuur.
5. Waarom worden bomen gekapt in natuurgebieden, terwijl we juist meer natuur willen?
Noord-Holland heeft verschillende soorten landschappen: van bos en duinen tot heiden en veenweidegebieden. Bomenkap is soms juist nodig om die diversiteit aan gebieden te behouden. Vooral in kwetsbare duingebieden kunnen bomen het natuurlijke proces belemmeren. In de duinen leven namelijk veel zeldzame plant- en diersoorten die alleen overleven in een open landschap met weinig voedingsstoffen. Denk aan het duinviooltje, de blauwvleugelsprinkhaan, duinparelmoervlinder, tapuit en strandzandloopkever. In die gebieden is het heel belangrijk dat kalkrijk zand ongehinderd het gebied in kan waaien. Door bos te verwijderen en het gebied ‘open te maken’, kan de oorspronkelijke duinnatuur herstellen.
Andere natuurgebieden bestaan vooral uit aangeplante naaldbomen. Deze bomen zijn in dezelfde periode geplant en daardoor even oud. Net als de inwoners van een stad of dorp bestaat een gezond, natuurlijk bos uit bomen van verschillende soorten en leeftijden. Een gemengd bos is minder kwetsbaar voor bomenziekten en extreme weersomstandigheden. Bomen die aan het eind van hun levensduur zijn, vallen vanzelf om. Hierdoor ontstaat weer licht en ruimte voor nieuwe bomen om te groeien. Aangeplante bossen kunnen geleidelijk aan wel wat verjonging gebruiken. Oude naaldbomen worden dan weggehaald. In de meeste gevallen groeien op die plekken dan op termijn weer jonge loofbomen (‘verloofing’).
6. Wat gebeurt er na het kappen van bomen?
Voor elke gekapte boom langs de weg geldt in principe: een boom voor een boom. Dit betekent dat voor elke gekapte boom op dezelfde plek of ergens anders een boom van een vergelijkbare houtsoort moet worden geplant. Bij bomenkap in de natuur wordt er bij compensatie niet gekeken naar het aantal bomen, maar naar oppervlakte. Bij het zoeken naar een geschikte locatie voor herplanting maken provincie, gemeenten, terreinbeheerders en aannemers gebruik van het Handboek Bomen van het Norminstituut Bomen. In deze leidraad staat onder meer hoeveel ruimte een boom nodig heeft om goed te kunnen groeien, zowel onder als boven de grond. Bij het planten is het uitgangspunt dat een gezonde boom een levensverwachting moet hebben van minimaal 60 jaar.
Zieke bomen worden zo snel mogelijk vernietigd om verdere besmetting te voorkomen. Andere gekapte bomen worden zoveel mogelijk hergebruikt of duurzaam verwerkt. Vaak worden ze versnipperd en gebruikt als biobrandstof in energiecentrales. Ook wordt het hout soms gebruikt voor meubels en bouwmateriaal. Of teruggeplaatst in de natuur, waar het dient als leefgebied voor zwammen of insecten.