Industrieel erfgoed in beeld
Dé hippe plekken die je moet bezoeken tijdens je stedentrip, zijn steeds vaker oude industriegebieden die nieuw leven zijn ingeblazen. Misschien ken je de NDSM-werf in Amsterdam wel. Een sfeervolle plek voor een lunch of borrel en kunstenaars laten hier graag hun werk zien. Het behoud van industrieel erfgoed was lang niet vanzelfsprekend, want eigenaren waren vanwege kosten de oude panden liever kwijt dan rijk. Daar kwam in de jaren 80 verandering in.
Dé hippe plekken die je moet bezoeken tijdens je stedentrip, zijn steeds vaker oude industriegebieden die nieuw leven zijn ingeblazen. Misschien ken je de NDSM-werf in Amsterdam wel. Een sfeervolle plek voor een lunch of borrel en kunstenaars laten hier graag hun werk zien. Het behoud van industrieel erfgoed was lang niet vanzelfsprekend, want eigenaren waren vanwege kosten de oude panden liever kwijt dan rijk. Daar kwam in de jaren 80 verandering in.
Terug naar het begin. Met de komst van de stoommachine verschenen in de 19e eeuw industriële gebouwen in het Noord-Hollandse landschap. Stoomkracht werd na 1870 op grote schaal toegepast, waardoor levensmiddelen op industriële wijze gemaakt konden worden. Denk aan koekjes, chocolade, rijst; het werd op grote schaal in Noord-Holland gemaakt of verwerkt. En met de komst van het Noordzeekanaal konden grondstoffen en producten snel vervoerd worden over water. Hierdoor verrezen langs het Noordzeekanaal, het IJ en de Zaan allerlei soorten industriële gebouwen, zoals fabrieken, scheepswerven, gasfabrieken en hoge schoorstenen. (Op de foto: industriële panden langs de Zaan).
Terug naar het begin. Met de komst van de stoommachine verschenen in de 19e eeuw industriële gebouwen in het Noord-Hollandse landschap. Stoomkracht werd na 1870 op grote schaal toegepast, waardoor levensmiddelen op industriële wijze gemaakt konden worden. Denk aan koekjes, chocolade, rijst; het werd op grote schaal in Noord-Holland gemaakt of verwerkt. En met de komst van het Noordzeekanaal konden grondstoffen en producten snel vervoerd worden over water. Hierdoor verrezen langs het Noordzeekanaal, het IJ en de Zaan allerlei soorten industriële gebouwen, zoals fabrieken, scheepswerven, gasfabrieken en hoge schoorstenen. (Op de foto: industriële panden langs de Zaan)
Waar voorheen de statige panden en de rook en stoom stonden voor vooruitgang, veranderde dit beeld toen deze industrie verdween. Schoorstenen en fabriekshallen stonden symbool voor slechte werkomstandigheden. Daarnaast was het voor eigenaren goedkoper en makkelijker om de gebouwen te slopen en de locatie een nieuwe bestemming te geven. Om te voorkomen dat karakteristieke en bijzondere architectuur verdween, zette de provincie Noord-Holland zich in de jaren 80 al vroeg in om gebouwen als monument te beschermen. (Op de foto: Willemsoord in Den Helder).
Waar voorheen de statige panden en de rook en stoom stonden voor vooruitgang, veranderde dit beeld toen deze industrie verdween. Schoorstenen en fabriekshallen stonden symbool voor slechte werkomstandigheden. Daarnaast was het voor eigenaren goedkoper en makkelijker om de gebouwen te slopen en de locatie een nieuwe bestemming te geven. Om te voorkomen karakteristieke en bijzondere architectuur verdween, zette provincie Noord-Holland zich in de jaren 80 al vroeg in om gebouwen als monument te beschermen. (Op de foto: Willemsoord in Den Helder)
De monumentenstatus zorgde voor weerstand bij eigenaren, omdat het hierdoor minder makkelijk was hun eigendommen te verkopen of een nieuwe bestemming te geven. Soms werd dit bevochten in rechtszaken tot aan de Raad van State. Dit speelde bijvoorbeeld bij zeepziederij De Adelaar, met de kenmerkende adelaar op de watertoren, bij Wormerveer. Uiteindelijk legde de eigenaar zich neer bij de monumentenstatus en ging hij akkoord met de verkoop, waarna eigenaar van kledingmerk Vanilia het gebouw overnam. Hij koos bewust voor dit pand, want hij zag in dit pand een mooi ‘decor’ voor het hoofdkantoor. De provincie Noord-Holland droeg € 500.000 bij aan de restauratie van het gebouw.
De monumentenstatus zorgde voor weerstand bij eigenaren, omdat het hierdoor minder makkelijk was hun eigendommen te verkopen of een nieuwe bestemming te geven. Soms werd dit bevochten in rechtszaken tot aan de Raad van State. Dit speelde bijvoorbeeld bij zeepziederij De Adelaar, met de kenmerkende adelaar op de watertoren, bij Wormerveer. Uiteindelijk legde de eigenaar zich neer bij de monumentenstatus en ging hij akkoord met de verkoop, waarna eigenaar van kledingmerk Vanilia het gebouw overnam. Hij koos bewust voor dit pand, want hij zag in dit pand een mooi ‘decor’ voor het hoofdkantoor. Provincie Noord-Holland droeg € 500.000 bij aan de restauratie van het gebouw.
Historische panden restaureren en verbouwen kost veel tijd en geld. Om dat aantrekkelijker te maken ondersteunt de provincie Noord-Holland initiatiefnemers met subsidies en leningen met een lage rente. Die kans pakken ook de ondernemers van stadsstrand de Oerkap in Haarlem. In de oude drijfriemenfabriek kun je straks eten en kunnen ook creatieve ondernemers weer terecht. Om het pand te behouden voor de toekomst is ook verduurzaming nodig. Niet alleen isoleren, maar straks ook een gasloos pand. De eigenaren van Oerkap lenen hiervoor via de provincie geld uit het Noord-Hollands Fonds voor Monumenten.
Historische panden restaureren en verbouwen kost veel tijd en geld. Om dat aantrekkelijker te maken ondersteunt provincie Noord-Holland initiatiefnemers met subsidies en leningen met een lage rente. Die kans pakken ook de ondernemers van stadsstrand de Oerkap in Haarlem. In de oude drijfriemenfabriek kun je straks eten en kunnen ook creatieve ondernemers weer terecht. Om het pand te behouden voor de toekomst is ook verduurzaming nodig. Niet alleen isoleren, maar straks ook een gasloos pand. De eigenaren van Oerkap lenen hiervoor via de provincie geld uit het Noord-Hollands Fonds voor Monumenten.
Soms is meer nodig dan alleen geld om een gebouw een nieuwe bestemming te geven. Zo wil de eigenaar van stoommeelfabriek de Vrede in Zaandam het pand en de locatie herontwikkelen. Er zijn verschillende belangen en daarmee verschillende opties mogelijk. Het leek een mooie kans voor een woningbouwlocatie, maar daarmee gaat een schaarse industrielocatie verloren. De Loods Herbestemming Monumenten, een adviseur van de provincie Noord-Holland, zoekt nu samen met de eigenaar naar een goede oplossing voor de hele regio en voor alle omwonenden en ondernemers.
Soms is meer nodig dan alleen geld om een gebouw een nieuwe bestemming te geven. Zo wil de eigenaar van stoommeelfabriek de Vrede in Zaandam het pand en de locatie herontwikkelen. Er zijn verschillende belangen en daarmee verschillende opties mogelijk. Het leek een mooie kans voor een woningbouwlocatie, maar daarmee gaat een schaarse industrielocatie verloren. De Loods Herbestemming Monumenten, een adviseur van provincie Noord-Holland, zoekt nu samen met de eigenaar naar een goede oplossing voor de hele regio en voor alle omwonenden en ondernemers.
Hoe mooi is het als je zelf de geschiedenis kunt ervaren door een gebouw binnen te lopen, waarna je automatisch je hoofd kantelt om de hoge ramen en bijzondere plafonds te bewonderen? Daarom helpt de provincie initiatiefnemers die monumenten openstellen voor het grote publiek. Denk aan stoomgemaal De Vier Noorder Koggen in Medemblik. Dit is een nog steeds werkend stoomgemaal, maar je kunt er ook het stoommachinemuseum van Nederland bezoeken. De provincie verleende een subsidie voor het bezoekerscentrum.
Hoe mooi is het als je zelf de geschiedenis kunt ervaren door een gebouw binnen te lopen, waarna je automatisch je hoofd kantelt om de hoge ramen en bijzondere plafonds te bewonderen? Daarom helpt de provincie initiatiefnemers die monumenten openstellen voor het grote publiek. Denk aan stoomgemaal De Vier Noorder Koggen in Medemblik. Dit is een nog steeds werkend stoomgemaal, maar je kunt er ook het stoommachinemuseum van Nederland bezoeken. De provincie verleende een subsidie voor het bezoekerscentrum.
Naast de grote industriële fabriekshallen kent Noord-Holland nog veel meer erfgoed met een economische of praktische functie. Denk aan Coöperatieve Visafslag Sint-Vincentius in de haven van Volendam. Of de watertoren van Velsen, in IJmuiden-Noord, waar nu mensen wonen en een huisarts zit. Ook bijzonder is het transformatorgebouw in Graft, ook wel het ‘PEN-huisje’ genoemd. De afkorting staat voor Provinciaal Electriciteitsbedrijf van Noord-Holland. Waar je ook komt; in heel Noord-Holland zijn verrassende monumenten te vinden.
Meer inspirerend industrieel erfgoed zien? Kijk van 7 maart tot en met 25 april 2024 elke donderdag naar de serie over industrieel erfgoed op NHnieuws.
Naast de grote industriële fabriekshallen kent Noord-Holland nog veel meer erfgoed met een economische of praktische functie. Denk aan Coöperatieve Visafslag Sint-Vincentius in de haven van Volendam. Of de watertoren van Velsen, in IJmuiden-Noord, waar nu mensen wonen en een huisarts zit. Ook bijzonder is het transformatorgebouw in Graft, ook wel het ‘PEN-huisje’ genoemd. De afkorting staat voor Provinciaal Electriciteitsbedrijf van Noord-Holland. Waar je ook komt; in heel Noord-Holland zijn verrassende monumenten te vinden.
Meer inspirerend industrieel erfgoed zien? Kijk van 7 maart tot en met 25 april 2024 elke donderdag naar de serie over industrieel erfgoed op NHnieuws.