De slimme Formule 1 verkeersoperatie
Mede dankzij slim verkeersmanagement maakte de Formule 1 in 2021 een soepele rentree in Noord-Holland. Dit jaar zijn er tienduizenden toeschouwers meer welkom op het circuit in Zandvoort. Wat betekent dat voor de verkeersoperatie? En hoe beperkt de provincie de hinder voor inwoners, weggebruikers en bezoekers? 5 betrokkenen aan het woord. “Auto’s heb je echt niet nodig tijdens het Formule 1-weekend; alleen 20 op het circuit.”
Myrte Neele, verkeersmanager provincie Noord-Holland
Veiligheid en doorstroming zijn voor de provincie cruciaal tijdens het Formule 1-weekend (2, 3 en 4 september). “Wij willen dat het evenement geen of zo min mogelijk overlast veroorzaakt”, zegt Neele. In 2021 slaagde die missie. Dit jaar is de uitdaging groter, omdat er ruim 30.000 toeschouwers meer mogen komen dan vorig jaar tijdens corona.
Om alle voertuigen, (brom-)fietsers en wandelaars in goede banen te leiden maakte organisator Dutch Grand Prix (DGP) met informatie van onder meer de provincies Noord- en Zuid-Holland, het Rijk, gemeenten, NS, ProRail, Connexxion en PWN een mobiliteitsplan. Dit moet de 105.000 bezoekers veilig, slim en snel van en naar het circuit loodsen. Ook zorgt het plan dat het evenemententerrein vrij van verkeer en gevaar blijft. En dat bewoners, ondernemers en hulpdiensten Zandvoort en de omliggende gebieden kunnen bereiken.
Neele benadrukt dat de provincie de weggebruikers en inwoners van Noord-Holland faciliteert. “Mensen moeten buiten Zandvoort gewoon naar hun werk of familie kunnen. Dáár ligt onze focus.” In 2021 was er veel lof voor het mobiliteitsplan. Nergens ontstonden grote opstoppingen. De tienduizenden fans die op de fiets kwamen werden zelfs wereldnieuws.
Duurzaam en respectvol
Toch was Neele misschien wel het meest trots op de netheid van de bezoekers. “Het viel echt op hoe schoon het na afloop was rondom het evenementengebied. Dat mensen duurzaam reizen én zo respectvol omgaan met de duinen rondom het circuit is voor de provincie ontzettend belangrijk.” Dit jaar wordt het evenement nog iets schoner.
Zo is het busvervoer van Connexxion elektrisch en reist een deel van de VIPS samen per bus naar het circuit in plaats van alleen in auto’s. De provincie zet slim verkeersmanagement in. Elk uur wordt in het mobiliteitscentrum op het circuit de thermometer in de verkeersituatie gestoken. Daarvoor leveren alle organisaties informatie. Dankzij slimme camera’s langs de fietspaden naar Zandvoort is duidelijk hoeveel (brom)fietsers er passeren. Deze camera’s slaan geen beelden op, maar zetten voorbijgangers meteen om in aantallen. “Daarnaast is er via DGP contact met de mensen bij de parkeerplaatsen, fietsenstallingen en het openbaar vervoer”, zegt Neele. “Met hun informatie kunnen we bijsturen, bijvoorbeeld door groentijden van fietsverkeerslichten aan te passen.” 70.000 zangers Hoewel Neele lange dagen maakt op het circuit, is er ook tijd om te genieten. “70.000 man horen zingen dat ze ‘willen zwemmen in Bacardi Lemon’ maakte vorig jaar best indruk, haha.” Het succes van 2021 zorgde dit jaar voor een soepele voorbereiding. Nieuw is dat fietsers op basis van hun postcode een parkeerplekje kunnen boeken, zodat niemand onnodig ver moet fietsen. Wat rest zijn de niet-stuurbare zaken: het weer en de winst voor Max Verstappen. Dat leidt tot vragen als: Verruilen bezoekers de fiets massaal voor de trein als het slecht weer wordt? En: Gaan fans meteen naar huis als Verstappen onverhoopt uitvalt? De laatste onzekere factor is corona. Neele spreekt het c-woord liever niet uit. “Er ligt een heel goed plan B, want dat hebben we vorig jaar uitgevoerd. Laten we hopen dat we dit jaar plan A mogen uitvoeren.”
Henk Rovers, veiligheidsinspecteur NS
De Formule 1-race in Zandvoort zorgt ook op het spoor voor bijzondere momenten en duizelingwekkende cijfers. In het raceweekend van 2021 vervoerde NS een kleine 90.000 fans met 522 treinen. 3 dagen lang reed er elke 5 minuten een trein tussen Amsterdam Centraal en Zandvoort. 300 extra collega’s leidden de operatie in goede banen. Ook stonden storingsploegen, een sleeplocomotief en een reservetrein met personeel paraat.
“We waren voorbereid op 105.000 mensen, maar vanwege corona mochten er uiteindelijk ‘maar’ 70.000 fans komen”, blikt Henk Rovers terug. “Omdat we met het maximale materieel reden en waren uitgegaan van een volledige bezetting, werden we nergens door verrast. De meeste complimenten ontvingen we over de dienstregeling – hoe soepel de treinreis verliep, zowel heen als terug. We waren op tijd en omdat bezoekers gespreid reisden was er genoeg ruimte in de treinen. Zo was de Grand Prix van 2021 voor ons de perfecte generale repetitie.”
Sneeuwbaleffect
Dit jaar wordt het drukker in de treinen, omdat er nu wél 105.000 mensen mogen komen. Rovers: “10.000 of 15.000 mensen meer in de treinen kan ook net even te druk worden. Spannend, want als 1 trein 5 minuten vertraagd is, ontstaat stagnatie in de wachtrijen. Dat kan een sneeuwbaleffect veroorzaken. De reiziger merkt dat niet, want er komt snel weer een trein, maar voor ons is dat wel lastig.”
Als mensen langer moeten wachten, kan ook een ander sentiment ontstaan, weet hij. “Daar moet je rekening mee houden, want het afbreukrisico is gigantisch. Als mensen met de auto in de file staan wordt dat redelijk makkelijk geaccepteerd. Maar als er geen treinverkeer is wil iedereen weten waarom, wanneer en hoe laat zijn trein rijdt. Dan is de positieve ervaring van eerder snel weg. We zijn in ieder geval erg blij dat we weten dat we dit kunnen.”
Wachtverzachters
Hier en daar worden wel wat details aangescherpt. Een hekje erbij of een afzetting eraf, noemt Rovers dat. En wachtverzachters inzetten; vermaak in de vorm van steltenlopers, toeteraars en Formule 1-beelden op schermen. Of water uitdelen. Die details kunnen volgens hem het verschil maken voor wachtende reizigers. “Zaken waardoor ze weten dat er aandacht voor ze is. Dat verlicht het wachten en de gemoedstoestand.”
Rovers zegt dat NS en ProRail begin september opnieuw “volle bak” extra mensen en materiaal inzetten. “Het is super interessant om zo’n mensenmassa in beweging te krijgen én houden. Daar kan ik enorm van genieten. Alle samenwerkende partijen willen de bezoekers de beste beleving en een mooi feestje bieden. Een terugreis is daar ook onderdeel van. Als jij een topdag hebt gehad op het circuit maar je terugreis vreselijk is, dan heb je alsnog een mindere dag. We doen er alles aan om dat te voorkomen.”
Adri Strobbe, weginspecteur provincie Noord-Holland
Weginspecteur Adri Strobbe had vorig jaar kaartjes voor de Grand Prix op Zandvoort. Maar de geluksvogel werd pechvogel. Toen vanwege corona een derde van het bezoekersaantal moest worden geschrapt, ging er een streep door de naam Strobbe. Zijn werk verzachtte de pijn.
Strobbe had 3 dagen dienst tijdens het raceweekend. Een collega zat in de auto, hij op de motor. Omdat die makkelijker langs stilstaand verkeer of over een fietspad rijdt. “We zijn de ogen en oren van de provincie”, zegt hij. Bij pech- en ongevallen zorgen de weginspecteurs dat hulpdiensten of bergingsvoertuigen snel ter plaatse zijn. Ook signaleren ze live waar de doorstroming eventueel stokt. Daardoor kan in het mobiliteitscentrum direct actie worden ondernomen.
“Via de portofoon staan we in contact”, vertelt Strobbe. “Zo kan ik snel helpen bij verzoeken. Vorig jaar werd regelmatig gevraagd of ik een fotootje wilde maken van de aantallen fietsers richting het circuit. Met die informatie konden ze in het mobiliteitscentrum de situatie goed monitoren. Verkeersstromen managen kan er op papier heel goed uitzien, maar je weet niet of het in de praktijk uitkomt. Gedraagt het verkeer zich? Onze informatie en aanwezigheid is daarvoor van belang.”
Wildparkeerders
Er waren wel wat ‘dingetjes’, maar volgens Adri Strobbe viel het reuze mee. Auto’s die afzettingen wilden omzeilen, taxichauffeurs met verkeerde toegangspassen en wat wildparkeerders op de Vogelenzangseweg (N206).
En toen fietsers en brommers kriskras door elkaar reden bij de uitstroom grepen verkeersregelaars adequaat in. “Voor de veiligheid werden ze van elkaar gescheiden. De westkant van de Zeeweg werd van de fietsers, de oostkant voor bromfietsers.”
De weginspecteur kijkt met een “heel goed gevoel” terug. “Mijn collega’s en ik hebben er gezellige dagen van gemaakt. We deden wat we goed kunnen: de ogen en oren van de provincie zijn. En ingrijpen waar nodig, maar wel met als uitgangspunt dat het een mooie dag moest blijven. Dat is gelukt.”
Blijdschap
Zo maakte de grote teleurstelling van het geschrapte ticket plaats voor “blijdschap hoe we dit met elkaar hebben georganiseerd.” Voor de evaluatie had hij alleen wat kleine aandachtspunten, zoals hekken verplaatsen en ploegen intact houden zodat overdrachten niet nodig zijn. Dit jaar wordt het misschien nóg wel beter, vertelt hij. “Want deze keer kan ik én werken én naar de race!”
Het succes van het weekend hangt volgens Adri Strobbe maar van 1 ding af. “Dat mensen de auto thuislaten. Het verzoek om met het OV of de fiets te komen, werkte vorig jaar fantastisch. Als die 30.000 extra toeschouwers dit jaar allemaal met de fiets en het OV komen, is er niks aan de hand. Auto’s heb je echt niet nodig tijdens het Formule 1-weekend in Zandvoort. Ja, alleen 20 op het circuit, maar meer niet.”
Marcel Busscher, Zandvoorter en ondernemer
Voor Zandvoorter Marcel Busscher viel in 2021 alles op zijn plek. Hij werd beroemd met zijn lunchroom annex Formule 1-café Rabbel en was erbij in Abu Dhabi toen Max Verstappen wereldkampioen werd. “Mijn jongensdromen zijn meer dan uitgekomen.”
Wat is dat toch met Zandvoorters, asfalt en snelle wagens? Busscher zegt het zo: “Autoracen zit in ons DNA. Als Zandvoorter heb je hier automatisch mee te maken. We hebben het strand, de duinen, het dorp én het circuit. Daar zijn we trots op.”
Volgens Busscher heeft de Formule 1 de badplaats weer op de wereldkaart gezet. “Maar we hebben het natuurlijk ook zelf laten zien door er een vlekkeloos evenement van te maken. Zo kon ik op zaterdagochtend gewoon gaan tanken tussen het circuit en het station. Als zoiets kan terwijl de toeschouwers al toestromen, geeft dat aan dat het mobiliteitsplan fantastisch was.”
De hele wereld over
Hij wil er maar mee zeggen dat in een raceweekend vele visitekaartjes kunnen worden afgegeven. “De unieke luchtopnamen van het circuit met daarnaast het strand en de Noordzee gingen de hele wereld over. Dat leidde ertoe dat Amerikaanse autosportliefhebbers die die beelden zagen nu tijdens hun vakantie in Europa ook even naar Zandvoort willen.”
Busscher praat zoals Verstappen racet. Met gierende banden scheurt hij langs 7 voorbijgevlogen jaren. Parallel met de rijzende status van Verstappen, groeide een bescheiden broodjeszaak uit tot hét Formule 1-honk van Nederland en omstreken.
Dat kwam onder meer omdat Busscher pitspils bedacht en de zaak met helmen van Niki Lauda en Ayrton Senna, Pirelli-banden, foto’s en kleding in hoger racesferen bracht. “Niemand kon om ons heen. Rabbel was het eerste en grootste F1-café op een A1-locatie. Binnen- en buitenlandse media werden automatisch naar ons gestuurd als er op het circuit geen nieuws te halen viel.”
Aller-allermooiste jaar
Vorig jaar liepen, naast alle Nederlandse media, onder meer Finse, Franse en Duitse tv-ploegen de deur plat. “2021 was ons aller-allermooiste jaar. 36 jaar na de laatste F1-race in Zandvoort pakte Max pole position én de winst. In 2020 zaten we hier nog te huilen omdat de race vanwege corona niet doorging. En dan de bizarre seizoensfinale: de niet meer verwachte wereldtitel van Max ten koste van Lewis Hamilton. Als ik daaraan denk, word ik weer emotioneel. Beter kon niet.”
Daarom deed Busscher wat topsporters vaak verzuimen: stoppen op het hoogtepunt. Hij verkocht Rabbel. De zaak heet nu Brazee en kreeg een andere invulling. “De cirkel is rond, maar ik kom ongetwijfeld terug met grootsere Formule 1-plannen.”
Voor de race in september zoekt hij trouwens nog een kaartje. Uit voorzorg meldde hij zich vast aan als pitlanemedewerker op het circuit. “Ik weet zeker dat ik straks bulderende auto’s om me heen heb. En zo niet, dan niet. Mijn jongensdromen zijn meer dan uitgekomen. Al had ik graag bij Eva Jinek aan de talkshowtafel gezeten of met Max een pitspils gedronken in Rabbel.”
Dick Jacobs, OV-specialist provincie Noord-Holland
Terwijl de ogen van de Nederlandse racefans zijn gericht op Max Verstappen, kijkt Dick Jacobs liever naar reizigersbewegingen. Toen de Formule 1 in 2021 na 36 jaar terugkeerde in Noord-Holland, observeerde de OV-specialist 3 dagen lang trein- en buspassagiers; onder andere bij station Haarlem en het circuit.
“Een feest om te zien”, noemt Jacobs het af- en aanreizen van toeschouwers. Diezelfde woorden gebruikt hij voor het lange oranjelint van tienduizenden fietsers richting de racebaan. Naast “leuk” was het F1-weekend voor hem “leerzaam.” Door 3 dagen de vervoerstromen te volgen, zag Jacobs bijvoorbeeld dat lijnbus 300 van Connexxion wel erg ver van het circuit stopte. “Camping de Lakens in Bloemendaal was de eindhalte. Vanaf daar moesten bezoekers een paar kilometer lopen. Velen kwamen sjokkend en puffend bij het circuit aan. Dat moest anders.”
Direct naar circuit
Het leidde tot 2 verbeteringen. Jacobs: “Normaal is station Haarlem het eindpunt voor lijn 300 (Amsterdam Bijlmer Arena – Schiphol – Haarlem), maar dit jaar rijdt de bus 10 of 12 keer per uur rechtstreeks door naar Zandvoort. Zodat buspassagiers niet hoeven over te stappen op de trein. NS is drager van het vervoer met hele grote reizigersaantallen. In elke trein naar het circuit passen 1.000 mensen.
In bussen natuurlijk niet, maar dat maakt ze niet minder gewenst. Buspassagiers kunnen nu lekker blijven zitten. Bijkomend voordeel is dat de bus praktisch voor het circuit stopt, bij de noordelijke ingang. Veel dichterbij dan de vorige keer.”
Naast racefans hebben ook inwoners en toeristen volgens Jacobs profijt van het ‘Formule 1-project’. “In de aanloop naar de Grand Prix van 2021 is de energievoorziening van de spoorlijn tussen Haarlem en Zandvoort opgewaardeerd. De provincie heeft daaraan meebetaald. De spoorlijn kon eerst niet meer dan 4 treinen per uur per richting aan. Voor de Formule 1 wilde de NS opschalen naar 12 treinen per uur per richting. Sinds de stroomvoorziening is uitgebreid kan dat. Daardoor rijden in de zomer nu ook meer treinen per uur naar Zandvoort: 6. Dat is heel mooi nieuws voor de vele strandgasten.”
Schoon vervoer
De samenwerking tussen alle partijen bezorgt hem veel enthousiasme. Of het nou gaat om Connexxion dat met elektrische lijndienstbussen vanuit Amstelveen en Hoofddorp schoon vervoer levert of om het crowdmanagement van de NS. Ook roemt hij de inhoud en werkwijze van het mobiliteitsplan van organisator Dutch Grand Prix. Zo zijn alle spoorwegovergangen het hele raceweekend geblokkeerd.
“Internationaal hebben we dit evenement in 2021 geweldig op de kaart gezet bij de Formule 1-organisatie”, zegt Jacobs. “Er is geen Grand Prix ter wereld waarbij zoveel mensen met het OV en de fiets komen. Dit jaar gaat er qua aantallen nog een schepje bovenop. Meer toeschouwers, meer bussen, meer Connexxion-medewerkers die reizigers begeleiden. Het blijft een grote uitdaging om het vervoer vlekkeloos te laten verlopen. Iedereen moet weer volle bak aan de slag.”