Borrelende tijdreizen
Horeca in historisch erfgoed
Cultuurhistorie is altijd dichtbij in Noord-Holland. Een scala aan monumentale gebouwen en werelderfgoederen maakt terug-in-de-tijdreizen even gemakkelijk als aantrekkelijk. Maar hoe behoud je al dat erfgoed? Nou bijvoorbeeld door er horeca in onder te brengen. 4 ondernemers vertellen hoe ze historie en horeca samensmolten. En hoe ze omgaan met de coronacrisis.
Kasteel Radboud, Medemblik
Met 600 appeltaarten en 1.001 plannen bliezen Emma Buis en Madeleine Vliegenthart Kasteel Radboud nieuw leven in. Hun missie: de wat ingedutte burcht weer oppoetsen tot parel.
Graaf Floris V bouwde het kasteel in 1288. Het was 1 van de 6 dwangburchten die werden gebruikt om de opstandige West-Friezen te beteugelen. Anno 2020 kunnen kinderen er ravotten op de speelzolder terwijl opa en oma beneden borrelen. “Jong en oud willen hier graag heen”, zegt Buis. “Ons terras kijkt uit over het IJsselmeer en achter je ligt het kasteel. Dit is een oase van rust waar je alleen de vogeltjes hoort fluiten.”
Toen Buis en Vliegenthart in 2018 begonnen, moest er wel wat gebeuren. “De website was slecht en de telefoon werd vaak niet opgenomen. Dat hebben we meteen aangepakt. Tegelijkertijd investeerde eigenaar Monumentenbezit in het gebouw met een grote verbouwing.”
Na de renovatie steeg de omzet met 25 procent per jaar. De vernieuwde site en nieuwe expositie droegen daaraan bij. “Samen met de betrokken stichtingen onderzoeken we wat er nog meer kan. Zo trekken we graag nog meer scholen aan én hebben we ambities om het culturele programma uit te breiden.”
Buis en Vliegenthart noemen zichzelf “huurders met extra zorgplicht voor het monument.” Ze doen veel zelf, van 600 appeltaarten per jaar bakken tot captains diners organiseren. De Stichting Kasteel Radboud verzorgt het museumgedeelte.
2020 begon fantastisch. “Kaas-wijn-avonden, de ene na de andere high tea, bruiloften, babyshowers, familielunches; we zaten het hele jaar vol”, zegt Buis. “Maar vanaf half maart moesten we bruiloften afbellen. We hebben heel wat huilende bruidjes aan de lijn gehad. Het was verschrikkelijk.” Een handvol huwelijken staat nog in de agenda. Voorwaarden: maximaal 65 gasten, een zittende receptie en niet knuffelen. Buis: “Andere koek dan de grote bruiloften die we gewend zijn.”
Volgens haar zit de omzet nu “op een kwart van wat we normaal draaien.” Maar bezorgd is ze niet. “Monumentenbezit wil dat wij dit blijven doen. Ik hoop wel dat de resterende bruiloften doorgaan. Die omzet hebben we nodig. Hopelijk is er snel een vaccin zodat we niet aan de mondkapjes hoeven.”
Buis werd onlangs getest op corona en wachtte 4 dagen op de uitslag (negatief). “Sindsdien heb ik te doen met mensen die thuiswerken. Wat een verschrikking! Maar ja, ik moest wel. Je wil niet ‘beheerder maakt coronabrandhaard van Kasteel Radboud’ in het Noordhollands Dagblad lezen.”
ANNA, Amstelveen
Een groepje Amstelveners transformeerde eind 2017 de St. Annakerk tot bierbrouwerij, proeflokaal, evenementenlocatie en cultureel centrum. “Het is een zegen om hier te werken”, zegt brouwer Ab van der Veen met gevoel voor traditie.
In 1988 experimenteerde hij thuis al met bier brouwen. De pannen op zijn fornuis bleken de opmaat naar De Naeckte Brouwers, de brouwerij die Van der Veen 25 jaar later oprichtte met Michel Lagrand. Maar dat hun bier uit een levensgroot drankorgel in een kerk zou stromen hadden ze nooit kunnen bevroeden.
Door de glas-in-lood ramen, akoestiek en ruimte is ANNA een bijzondere plek om bier te drinken en cultuur te snuiven. “Architectonische schoonheid uit 1928”, zegt Van der Veen. “Schitterend én uitdagend. Zo zijn er weleens issues met water en elektriciteit. De stroom viel regelmatig uit. Meestal net tijdens optredens.”
Klein bier. De brouwer focust liever op wat goed gaat. “Binnen 2 jaar hebben we een stempel op het Amstelveense culturele leven gedrukt. We voorzien in een behoefte.” De kerk is nu van Rijkswaterstaat. Over 5 jaar, als de naastgelegen A9 is overkapt, gaat het gebouw naar de gemeente. “We zijn hun eerste keus, maar hoe we doorgaan is nog niet duidelijk.”
ANNA had het zwaar dit jaar. Zonder schietgebedjes, maar met een enorme drive knokte het team tegen de coronacrisis. Van der Veen: “70 procent van de omzet verdampte omdat we geen fusten konden leveren aan de horeca. We hebben toen de webshop die we altijd al wilden uit de grond gestampt. Daarna gingen we 2 weken flyeren in Amstelveen en Amsterdam. Zo vingen we een deel van de misgelopen omzet op met online flessenverkoop aan particulieren. Die daadkracht werpt nu nog zijn vruchten af. Mensen blijven bestellen.”
Met pubquizzen en een spare rib drive inn bleef ANNA in beeld. “Dat deden we niet alleen voor het geld, maar ook om de boel bij elkaar te houden. Corona haalde iedereen uit zijn comfortzone. We moesten ineens bierpakketten inpakken en wegbrengen. Zo ontdekten we wat we aan elkaar hebben. De teamgeest was geweldig.”
1 juni ging ANNA weer open. “Omdat we veel ruimte hebben, waren corona-aanpassingen geen probleem.” Van der Veen, zelf geveld door corona na de wintersport in Oostenrijk, zag de gasten geleidelijk terugkeren. “Ze zaten lekker in hun thuiscocon. Inmiddels is het drukker en klimmen we de goede kant op. De biertanks zitten rammetje vol. We mogen niet klagen.”
Wierschuur Nieuwland, Hippolytushoef
Martine van Soolingen en Edwin Bonvie maakten van de verpauperde Wierschuur een luxe vergader- en groepsaccommodatie. Gezelschappen trekken zich er terug voor heisessies, trainingsdagen, yoga-retreats en familieweekenden. Het duurde even, maar de zakelijke doelgroep weet het topje van Noord-Holland inmiddels te vinden. “Dat we in een bijzonder gebouw op een voormalig Waddeneiland zitten, is niet algemeen bekend”, zegt Van Soolingen. “Mensen rijden hier vooral voorbij als ze naar Texel gaan. Zonde, want ons achterland is ontzettend mooi en rustig. Je kunt een uur langs de Waddenzee lopen zonder iemand tegen te komen. En dat op 3 kwartier rijden van Amsterdam.” Van Soolingen en Bonvie wonnen in 2013 een herbestemmingsprijsvraag van de provincie. Met hun reanimatieplan voor de Wierschuur troefden ze 20 partijen af. Eerder hadden ze het nabijgelegen rijksmonument Villa Nieuwland omgeturnd tot B&B hotel.
“Mede dankzij subsidies konden we de Wierschuur verbouwen en helemaal verduurzamen”, zegt Van Soolingen. “Superfijn, want met standaardwerk red je het hier niet. De Wierschuur heeft een enorm vloeroppervlak van 725 vierkante meter dat wordt gekoeld en verwarmd door een warmtepomp. Op het dak liggen 50 zonnepanelen.”
Bonvie deed eigenhandig de metamorfose. Grootste compliment voor de inspanningen? “Dat alle gasten terugkomen!
“We hebben zonder voorkennis een gat in de markt aangeboord. Doordat de Wierschuur 9 slaapkamers met een eigen badkamer heeft, kunnen we gasten uit een groep een comfortabele eigen plek aanbieden. Groepen willen niet altijd slaapzalen.” De reserveringen stroomden dit jaar binnen. Van Soolingen: “We moeten straks gasten weigeren, zei ik tegen Edwin. En: ‘ga nog even fietsen in Spanje voordat de topdrukte begint’.”
Toen kwam corona. Spanje ging dicht. Van Soolingen: “Ineens drong door dat onze hele agenda leeg zou raken. Toen Edwin terugkwam was ik zó verdrietig en dramatisch. We geven niks meer uit, zei ik tegen de kinderen. Geen colaatjes en ovenbroodjes meer, maar water en gesneden brood. Ik kon soms alleen nog denken welk monument we als eerste moesten gaan verkopen.”
Met zuinigheid en hard werken beperkten ze de schade en boorden ze onverwacht 2 nieuwe doelgroepen aan. “Groepen die niet op kantoor mogen werken, maar wél live willen vergaderen. En yogastudios. Omdat zij niet naar het buitenland kunnen, komen ze hierheen. De yoga-weekenden vliegen ons om de oren.”
“In eerste instantie waren Edwin en ik bang dat groepen zouden verzuipen in de gigantische Wierschuur”, lacht Van Soolingen. “Dat ‘probleem’ blijkt nu een oplossing. De Wierschuur is gemaakt voor de anderhalvemetersamenleving.”
Fort Resort Beemster, Zuidoostbeemster
Waar vroeger soldaten bivakkeerden, ontspannen nu gasten in sauna’s en op massagetafels. Welkom in Fort Resort Beemster, herbestemd monument op een Werelderfgoed locatie. “Ik ben elke dag trots dat we op deze unieke plek mogen ondernemen”, zegt general manager Eveline Colijn.
Initiatiefnemer Frank Bart was 8 jaar bezig om het Fort aan de Nekkerweg te ontwikkelen. Daarna werd het in slechts 11 maanden omgetoverd tot duurzame spa & wellness en CO₂-neutraal hotel. Bart deed dit met zoveel respect voor monument en milieu dat hij er de Prof. mr Pieter van Vollenhovenprijs voor kreeg. Colijn: “In het resort zie je overal stukjes van het fort terug.”
Gasten zoeken hier de ultieme ontspanningservaring. “Saunabezoek wordt een onderdeel van leven”, vertelt Colijn. “Mensen ervaren veel hectiek. Ze willen hun gezondheid steeds meer aandacht geven en structureel aan hun weerstand werken. Corona jaagt dat aan. Hier kunnen mensen ontspannen en offline zijn. Gasten die voorheen 1 keer per jaar een sauna bezochten, komen nu maandelijks.”
Lichtelijk in shock moest Colijn half maart alle gasten gedagzeggen. Met de intelligente lockdown begon de uitdaging. 65 huwelijken verplaatsen naar 2021, reserveringen annuleren, geld terugstorten.
“Daarna hebben we 1,5 week grote schoonmaak gehouden en startte een niet-geplande renovatie. Buitenbad vergroten, nieuwe buitenbar en ligweide, keuken uitbreiden. Er is keihard gewerkt. Toen de gasten terugkwamen, vielen ze van de ene oeh in de andere ah.”
5 mei heropende het hotel, 11 mei startte de beauty-afdeling, 1 juni het horecagedeelte en 1 juli de sauna’s en baden. Colijn schreef in die tijd namens de branchevereniging het landelijke coronaprotocol voor wellnessbedrijven en lobbyde in Den Haag. Ze voorkwam dat sauna’s pas 1 september open mochten. “Het virus is kansloos boven de 80 graden”, stelt ze. “Hoe heter hoe beter. Saunabezoek zorgt voor een goede weerstand.” Bij binnenkomst in Fort Resort Beemster controleren gasten hun temperatuur met een polsmeter. “En met tijdsblokken garanderen we dat er geen rijen ontstaan.”
Vooralsnog vallen de gevolgen van de crisis mee. Colijn: “We hadden geen gedwongen ontslagen en de omzet is inmiddels even hoog als vorig jaar rond deze tijd. Vakantievierders verwennen zichzelf nu in eigen land in plaats van over de grens. Toch blijft deze tijd superspannend. Ik heb alles teruggebracht tot 1 taak: continuïteit van dit unieke bedrijf. Voor mijn team, voor de eigenaar die hier zijn hele ziel en zaligheid in heeft gestopt en natuurlijk voor onze gasten!”
Nieuwe Loods herbestemming monumenten
Naast horeca, zijn er talloze andere manieren om erfgoed een nieuwe bestemming te geven. De Loods herbestemming monumenten kan daarbij helpen. In juli 2020 werd Klaas Telgenhof benoemd als Loods herbestemming monumenten in Noord-Holland. De komende 3 jaar begeleidt hij eigenaren van monumenten bij kansen voor ontwikkeling en financiering van herbestemming. De loods brengt vraag en aanbod bij elkaar waardoor projecten voor herbestemming en verbetering van monumenten sneller van de grond komen. Eigenaren, initiatiefnemers en exploitanten kunnen contact opnemen met Klaas Telgenhof via klaas.telgenhof@noord-holland.nl of 023 - 514 3973.